GÒ THÌ THÙNG AN XUÂN

Gò Thì Thùng và lễ hội đua ngựa, du xuân

Gò Thì Thùng nằm cách thị trấn Chí Thạnh chừng 17 km về hướng Tây. Đây là một địa danh nổi tiếng của chính quyền và nhân dân tỉnh Phú Yên. Trong những năm kháng chiến chống Mĩ cứu nước, Gò Thì Thùng được coi là vùng căn cứ cách mạng. Nơi đây đã từng chứng kiến nhiều trận đánh làm rúng động kẻ thù.

Ngày đó, trước sự lớn mạnh của kẻ thù, Tỉnh Phú Yên và Ban chỉ huy quân sự khu Năm quyết định đào địa đạo tại Gò Thì Thùng để chống giặc. Sau khi đã xác định được tầm quan trọng của khu căn cứ chiến lược này, ngày 10-5- 1964, Huyện đội và Tỉnh đội trực tiếp chỉ huy nhân dân các xã An Xuân, An Định, An Nghiệp…đào địa đạo. Ngày khởi công, đồng chí Trần Suyền, Bí thư Tỉnh uỷ Phú Yên bổ nhát cuốc đầu tiên; đồng chí Đỗ Tấn Cảnh trực tiếp chỉ huy công trình này. Ông Trà Cò, năm nay đã 75 tuổi, một tiểu đội trưởng từng tham gia đào địa đạo, kể lại: “cứ 5 giờ chiều là dân công tập trung đào đến 12 giờ khuya, mỗi tiểu đội một giếng, hết giếng này lại đến giếng kia. Mọi người dùng cuốc để đào rồi dùng cần giọt đưa đất lên. Vất vả nhưng ai cũng tham gia tích cực.” Sau một thời gian dài tập trung sức lực khơi thông lòng đất, đến tháng 8 năm 1965, địa đạo Gò Thì Thùng đã hoàn thành. Tổng chiều dài địa đạo là1948m xuyên qua Gò Thì Thùng , sâu 4,5m, rộng 0,8m. Toàn bộ địa đạo có 486 giếng, trên miệng giếng lấy gỗ đặt rầm, cách 20m chừa một cửa hông có nguỵ trang. Bên trên địa đạo đặt vọng gác có đài quan sát. Xung quanh địa đạo là một hệ thống dây thông hào chạy ngang dọc. Khi có địch ta xuất hiện để đánh, đánh xong thì rút xuống, địch không phát hiện và nhân dân tuyệt đối giữ bí mật an toàn.

Sau khi hoàn thành, địa đạo Gò Thì Thùng đã chứng kiến nhiều trận đánh ác liệt. Ngày 25-6-1966, địch đổ quân xuống cao nguyên An Xuân. Cuộc chiến đấu trên Gò Thì Thùng diễn ra suốt 2 ngày đêm. Bộ đội chủ lực của ta đã diệt 1030 tên Mĩ, bắn rơi và làm bị thương 9 máy bay – Với trận Gò Thì Thùng nhân dân Phú Yên đã lập chiến công vang dội, góp phần làm phá sản chiến lược “chiến tranh cục bộ” ở chiến trường miền Nam.

Hơn 40 năm trôi qua, trên cao nguyên An Xuân đã thay đổi rất nhiều. Địa đạo Gò Thì Thùng vẫn còn đó. Ngày nay chính quyền và nhân dân xã An Xuân cùng với các cơ quan chức năng đang tiến hành tu sửa để địa danh này sớm được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia như ba địa đạo kia (Củ Chi – Tp HCM, Vĩnh Mốc – Quảng Trị, Phù Cát – Bình Định )

Hằng năm, cứ mỗi độ xuân về, người dân cao nguyên An Xuân lại rộn ràng mùa lễ hội. Trong đó đáng chú ý nhất là lễ hội đua ngựa truyền thống vào ngày mồng 9 tháng giêng trên Gò Thì Thùng. Lễ hội này đã có những dấu ấn riêng, khá đặc biệt, so với những lễ hội khác. Từ con người đến các chiến mã đều mang tính chất không chuyên như cây nhà lá vườn. Thế mà không khí của ngày hội hết sức náo nhiệt, thu hút được nhiềù du khách trong và ngoài tỉnh đên đây du xuân thưởng ngoạn. Những năm gần đây, ngày hội được Sở Văn hoá thông tin tỉnh Phú Yên đầu tư về vật chất con người, trường đua và giống ngựa nên tính chất ngày càng trở nên quy mô hơn. Hy vọng sẽ đáp ứng lòng mong mỏi mọi người cũng như nhu cầu vui xuân giải trí tự hào về một vùng đất lịch sử anh hùng của người dân nơi đây.